1. Pojęcia
Pojęcia są to tworzone przez nas kategorie, stanowiące
reprezentację powiązanych ze sobą zjawisk pogrupowanych w pewien sposób. Dzięki
pojęciom możemy systematyzować wiedze w sposób systematyczny. Pojęcia mogą
reprezentować przedmioty, czynności, organizmy żywe, właściwości, abstrakcje
oraz relacje. Tworzenie pojęć jest podstawowym zadaniem myślenia. Tworzenie
pojęć polega na wyodrębnianiu tych właściwości bodźców, które są wspólne
jakiejś klasie przedmiotów, bądź idei. Umysł rządzi się zasadą ekonomii
poznawczej, minimalizując ilość czasu i wysiłku koniecznego do przetworzenia
informacji. Uczymy się tylko cech, które tworzą pojęcia oraz reguł pojęciowych
za pomocą, których cechy te SA ze sobą powiązane.
Dwie rywalizujące ze sobą teorie
starające się odtworzyć formę, w jakiej przechowywana jest informacja. Pierwsze
podejście akcentuje cechy istotne, których występowanie jest konieczne i
wystarczające, żeby włączyć jakieś pojęcie do danej kategorii. Pojęcie należy
do kategorii wtedy i tylko wtedy, gdy posiada wszystkie cechy uznane za
istotne. Podejście drugie akcentuje role prototypu. Prototyp jest to idealny
lub najbardziej reprezentatywny egzemplarz. Pojęcie zostaje zaklasyfikowane do
jako należące do danej kategorii, jeśli jest bardziej podobne do prototypu tej
kategorii, niż do prototypu innej kategorii. Ludzie stosują obydwie metody
przechowywania pojęć, jednak metodę cech istotnych częściej stosują do pojęć
naukowych, natomiast metodę prototypu – do pojęć życia codziennego.
Pojęcia często zorganizowane są w
hierarchie od poziomu ogólnego do bardziej szczegółowego. Szeroka kategoria
„zwierzę” ma kilka subkategorii, jak „ptak”, „ryba”…Na szczycie hierarchii
znajdują się pojęcia najbardziej abstrakcyjne, na dole zaś najbardziej
szczegółowe i konkretne. W takich hierarchiach istnieje poziom podstawowy, na
którym ludzie najlepiej kategoryzują przedmioty (mogą je najszybciej odnaleźć w
pamięci i najskuteczniej ich używać).
2. Schematy i skrypty
Schemat jest to ogólna wiązka przechowywanej wiedzy
reprezentującej pojęcie lub typ bodźca wraz z jego atrybutami i relacjami
występującymi pomiędzy bodźcami. Schematy zdaniem psychologów wpływają na to, co spostrzegany i
zapamiętujemy poprzez odgórną facylitację przetwarzania. Schematy sprawiają, że
nowa informacja staje się bardziej zrozumiała, jeśli możemy ją odnieść do
wiedzy istniejącej w przechowywanych w pamięci schematach. Dzięki schematom
możemy wnioskować o informacjach brakujących. Umysł stanowi sieć wzajemnie
powiązanych schematów. Myślenie jest zaś procesem konstruktywnym, w którym
odwołujemy się do naszych istniejących struktur umysłowych, aby uczynić nowe
informacje zrozumiałymi. Schematy mogą dotyczyć przedmiotów, osób (informacje o
konkretnych ludziach oraz o ludziach w ogóle), ról (zachowania oczekiwane
odpowiednie dl ludzi o danej pozycji i roli społecznej) a nawet własnego „ja”
(koncepcje na temat nas samych).
Skrypt jest to schemat zdarzenia, wiązka informacji o
sekwencjach powiązanych wzajemnie specyficznych zdarzeń i działań, których
pojawienia się oczekujemy w określonych sytuacjach.
3. Wyobraźnia wzrokowa i mapy umysłowe
Wzrokowa wyobraźnia umysłowa polega na oglądzie informacji
uprzednio spostrzeganych i przechowywanych w pamięci. Występuje w sytuacjach
braku bezpośredniego dostępu do danych sensorycznych sensorycznych opiera się
na wewnętrznych reprezentacjach zdarzeń i pojęć w formie obrazowej.
